Op dit moment bestaat er nog geen verplichting voor zelfstandigen om zich te verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Het kabinet is van mening dat het van belang is dat zelfstandigen zich kunnen verzekeren tegen het risico van arbeidsongeschiktheid en het bijkomende inkomensverlies. Het wetsvoorstel heeft ten doel om het speelveld tussen werknemers en zelfstandigen meer in balans te brengen. Daarbij wordt met deze wet vanzelfsprekend voorzien in een inkomensvoorziening voor zelfstandigen in geval van arbeidsongeschiktheid, waarmee voor deze zelfstandigen een stukje zekerheid wordt ingebouwd. Tenslotte draagt een verplichte verzekering voor arbeidsongeschiktheid bij aan een vermindering van de druk op de algemeen beschikbare bijstand en versteviging van het draagvlak onder de sociale zekerheid.

Met het huidige wetsvoorstel komt onder de Wet verplichte basisverzekering voor zelfstandige ondernemers (hierna: Wet BAZ) straks het recht voor zelfstandigen op een arbeidsongeschiktheidsuitkering als ze door langdurige ziekte niet meer het minimumloon kunnen verdienen. Het wetsvoorstel houdt het volgende in:

1. Reikwijdte: de nieuwe verzekering wordt verplicht voor alle zelfstandigen die voor de inkomstenbelasting ‘winst uit onderneming’ genieten;
2. Wachttijd: zelfstandigen die een jaar ziek zijn geweest (wachttijd is dus één jaar), kunnen vanaf dan in aanmerking komen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering. De zelfstandige moet het eerste ziektejaar zelf financieel overbruggen;
3. Uitkeringsrecht: zelfstandigen krijgen deze uitkering als zij niet meer in staat zijn om door ziekte het minimumloon te verdienen;
4. Hoogte uitkering: de uitkering bedraagt 70% van de winst vóór de arbeidsongeschiktheid, tot maximaal het minimumloon. De uitkering loopt tot de AOW-leeftijd;
5. Premiehoogte: de premie zal ongeveer 6,5% van de winst uit onderneming bedragen, tot maximaal €195,- per maand gebaseerd op het minimumloon van 2024. De premie is fiscaal aftrekbaar.

Daarbij blijft voor zelfstandige ondernemers onder de Wet BAZ wel de mogelijkheid bestaan om te kiezen voor een particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering, de zogenaamde opt-out. De dekking en premie onder deze particuliere verzekering dient dan wel ten minste gelijk te staan aan de dekking en premie onder de Wet BAZ. Zo mag de hoogte van de uitkering bij arbeidsongeschiktheid niet lager zijn, moet de premie minimaal gelijk zijn en moet de verzekering lopen tot de AOW-leeftijd.

In het wetsvoorstel kiest de regering voor een absoluut arbeidsongeschiktheidscriterium. Dat houdt in dat er wordt gekeken of de zelfstandige nog in staat is om met arbeid ten minste het wettelijk minimumloon per maand te verdienen. Dit criterium verschilt van het criterium dat geldt voor de Wet WIA. In de Wet WIA is sprake van een relatief arbeidsongeschiktheidscriterium voor werknemers, waarbij niet alleen wordt gekeken naar wat iemand nog kan, maar ook gekeken wordt naar wat iemand eerder verdiende.

Zoals beschreven kan een verzekerde zelfstandige aanspraak maken op een uitkering wanneer hij arbeidsongeschikt is en de wachttijd van 52 weken heeft doorlopen. De vraag komt op hoe moet worden nagegaan wat de eerste ziektedag is van de arbeidsongeschikte zelfstandige. Het kabinet oppert in het wetsvoorstel dat de zelfstandige zich ziek kan melden bij het UWV. Echter, het is geen vereiste om je ziek te melden op de eerste ziektedag. Het UWV moet vaststellen welke informatie de zelfstandigen moeten verstrekken als ze zich later ziekmelden en geeft uiteindelijk een oordeel over de eerste ziektedag.

Op 11 juni 2024 is het wetsvoorstel in internetconsultatie gegaan, inmiddels is deze gesloten. Het is nu aan het huidige kabinet om de reacties te beoordelen en hieraan vervolgstappen te verbinden. In de wetgevingsprocedure kan het voorstel uiteraard nog worden aangepast. Indien het wetsvoorstel wordt doorgezet, gaat het waarschijnlijk in het voorjaar van 2024 naar de Tweede Kamer. Hierna duurt het waarschijnlijk nog enkele jaren voordat de verzekering beschikbaar is.

Wij houden u op de hoogte van de ontwikkelingen!

Auteur: Esmeralda de Jongh