Op 29 juni 2021 heeft het Gerechtshof Den Haag uitspraak gedaan over de integriteitszaak rondom het pizza-incident bij een penitentiaire inrichting (ECLI:NL:GHDHA:2021:1133). Waar de kantonrechter in eerste aanleg nog oordeelt dat de werknemer mag blijven werken bij DJI, oordeelt het Hof nu dat de arbeidsovereenkomst van de desbetreffende werknemer wordt ontbonden wegens verwijtbaar handelen (art. 7:669 lid 3 sub e BW).

Feiten en omstandigheden
Werknemer is sinds 11 juli 2005 werkzaam bij een extra beveiligde inrichting van DJI in de functie van Senior Complexbeveiliger. Op de arbeidsovereenkomst van werknemer is de Ambtenarenwet 2017 van toepassing. Verder zijn er diverse regelingen van toepassing binnen de inrichting met het oog op de veiligheid van de werknemers, gedetineerden en de maatschappij. In deze regelingen is onder meer opgenomen dat de deuren die toegang verschaffen tot de inrichting en de binnenplaatsen niet mogen worden geopend voordat er door de piketfunctionaris toestemming is verleend.

Gedurende de nachtdienst van 4 op 5 februari 2020 is door een collega van werknemer een pizza besteld. Werknemer heeft vervolgens zonder toestemming voorwerpen tussen deuren van de inrichting geplaatst en bovendien de sluisfunctie van de deuren naar de Centrale Meldkamer uitgeschakeld. Verder heeft hij in strijd met de interne regels de Centrale Meldkamer verlaten waardoor er nog maar één collega zich in deze ruimte bevond. Bij en na het in ontvangst nemen van de pizza, heeft niemand de pizzadoos gecontroleerd op eventuele gevaren.

Oordeel kantonrechter
De kantonrechter heeft in eerste aanleg het verzoek tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst afgewezen. Werknemer heeft zich met succes beroepen op het argument dat het plaatsen van voorwerpen en het opheffen van de sluiswerking al geruime tijd de gangbare praktijk is. Daarvan heeft de kantonrechter gezegd dat DJI dit standpunt onvoldoende heeft weerlegd. Door DJI zijn geen nadere stukken (zoals personeelsmededelingen) overgelegd waaruit blijkt dat medewerkers expliciet op de regels en de gevolgen van overtreding zijn geattendeerd. Een werkgeefster als DJI hoort volgens de kantonrechter ervoor te waken dat ervaren medewerkers routinematig gaan werken als gevolg waarvan er te los met veiligheidsvoorschriften wordt omgegaan. De kantonrechter schuift een en ander daarom onder de verantwoordelijkheid van DJI.

Standpunten in hoger beroep
DJI verzoekt in hoger beroep de arbeidsovereenkomst te ontbinden op grond van verwijtbaar handelen (e-grond), dan wel verstoorde arbeidsverhouding (g-grond), dan wel disfunctioneren (d-grond), dan wel een combinatie van omstandigheden (i-grond).

Werknemer verzoekt in hoger beroep afwijzing van de ontbindingsverzoeken onder meer omdat DJI geen strikt sanctiebeleid voert en omdat het gebruikelijk is dat tijdens een nachtdienst de deuren naar de kantine en toiletten open worden gehouden en de sluiswerking wordt opgeheven in verband met een vlotte doorloop.

Oordeel Gerechtshof
Het Hof oordeelt dat werknemer als senior complexbeveiliger verantwoordelijk voor de beveiliging van de inrichting, de gedetineerden en medewerkers was, waarbij zijn primaire taak het op de CMK houden van toezicht op de buitenbeveiliging was. Werknemer had kunnen weten dat het niet was toegestaan ’s avonds laat een pizza te bestellen en daarbij niet te informeren of er toestemming was verleend om de buitendeur voor dit doel te openen. Daarmee heeft werknemer een actieve en substantiële rol gespeeld in het tijdens de nachtdienst in strijd met de regels faciliteren van de toegang van een onbekende derde voor het bezorgen van een pizza. Werknemer miskent dat hij een eigen verantwoordelijkheid heeft als senior beveiligingsmedewerker van wie met het oog op de beveiliging van de inrichting verwacht mag worden dat hij zich aan de hem bekende veiligheidsregels houdt, aldus het hof. Als de toepasselijke regels hem niet bekend waren, worden deze regels hem volgens het hof op grond van zijn ervaring bekend verondersteld.

Het hof is dan ook van oordeel dat werknemer als ambtenaar en gelet op zijn seniorfunctie in een penitentiaire (overheids)instelling een eigen verantwoordelijkheid heeft, en gelet op de bijzondere verplichtingen die uit hoofde van de Ambtenarenwet 2017 op hem rusten van hem een hoge mate van zorgvuldigheid en integriteit mag worden verwacht. Werknemer heeft zich niet gedragen zoals van hem verwacht had mogen worden. Het hof is van oordeel dat werknemer zodanig verwijtbaar heeft gehandeld, dan wel heeft nagelaten dat van DJI in redelijkheid niet kan worden gevergd de arbeidsovereenkomst te laten voortduren. De arbeidsovereenkomst wordt ontbonden op de e-grond.

Beschouwing
Waar de kantonrechter in eerste aanleg nog de nadruk legt op de verantwoordelijkheid van DJI om het interne beleid strikt na te leven en dit beleid onder de aandacht van haar medewerkers te brengen, draait het Hof de verantwoordelijkheidsverdeling om. Het Hof zegt juist dat er een eigen verantwoordelijkheid geldt voor de DJI-medewerker(s) om te beoordelen welk gedrag wel en niet door de beugel kan. Dit past bij de aard van het ambtenaarschap en is in lijn met de jurisprudentie die de civiele rechter sinds 1 januari 2020 in integriteitskwesties bij ambtenaren heeft gewezen. Zie ook het artikel van Marion van den Brekel in het tijdschrift Arbeidsrecht, editie 2021/19.

Auteur: Martijn Devilee