Op 23 oktober 2019 nam de Europese Unie de Klokkenluidersrichtlijn (Richtlijn (EU) 2019/1937) aan. De EU-lidstaten, waaronder Nederland, dienen uiterlijk 17 december 2021 de richtlijn om te zetten in nationale wetgeving. In dat kader is op 1 juni 2021 het wetsvoorstel Wet bescherming klokkenluiders bij de Tweede Kamer ingediend. Op dit moment is het niet duidelijk of de deadline van 17 december 2021 zal worden gehaald.

De Wet bescherming klokkenluiders biedt een betere bescherming aan klokkenluiders dan de huidige Wet Huis voor klokkenluiders. Onder de Wet bescherming klokkenluiders worden werknemers die vermoedens van (dreigende) misstanden en (dreigende) inbreuken op Europees recht (Unierecht) intern of extern melden, beschermd. Hieronder zullen de belangrijkste wijzigingen in kaart worden gebracht.

• Niet verplicht om eerst intern te melden
In de huidige Wet Huis voor klokkenluiders is de verplichting opgenomen dat de betrokkene eerst de melding intern meldt. Onder de nieuwe wetgeving geldt deze verplichting niet meer. Hoewel een interne melding (vooraf) wel de voorkeur heeft, kunnen betrokkenen zich rechtstreeks wenden tot een externe instantie die bevoegd is de melding te behandelen. Dit kan bij het Huis voor Klokkenluiders of een andere bevoegde autoriteit.

• Uitbreiding kring van beschermden
De nieuwe wet heeft tot gevolg dat de kring van personen die ondersteuning en rechtsbescherming krijgen bij een melding van een vermoeden van een misstand wordt uitgebreid. Het huidige recht biedt rechtsbescherming aan werknemers, ambtenaren en degenen die anders dan uit dienstbetrekking arbeid verrichten of hebben verricht, zoals zelfstandigen, vrijwilligers of stagiaires. Onder de nieuwe wetgeving zullen ook sollicitanten, (onder)aannemers, aandeelhouders, bestuurders en leveranciers aanspraak op rechtsbescherming en ondersteuning maken. Bovendien zal niet enkel ondersteuning worden geboden in het kader van een melding van een vermoeden van een misstand, maar ook in het kader van een melding over een inbreuk op het Unierecht.

• Uitbreiding van het benadelingsverbod (ook bij openbaarmaking)
Het verbod op benadeling omvat elke vorm van benadeling tegen een melder van een vermoeden van een misstand of van informatie over een inbreuk op het Unierecht, waaronder dreigingen met en pogingen daartoe. De benadeling kan zien op maatregelen in de arbeidsrelationele sfeer, zoals schorsing, ontslag, degradatie, onthouden van bevordering, loonsverlaging en verandering van werklocatie. Nu het benadelingsverbod ook betrekking heeft op andere werkrelaties zullen onder benadelingshandelingen ook maatregelen als het plaatsen op een zwarte lijst of het intrekken van een licentie of vergunning vallen.

• Verschuiving bewijslast van betrokkene naar werkgever
In de nieuwe wetgeving is het niet meer aan de betrokkene om aan te tonen dat hij is benadeeld vanwege zijn melding. De bewijslast zal verschuiven naar de werkgever. De werkgever zal moeten aantonen dat er geen sprake is van een causaal verband tussen de melding of openbaarmaking en de benadeling.

• Vereisten van interne meldprocedure
De Wet bescherming klokkenluiders zal strengere eisen stellen aan de interne meldprocedure. De interne procedure zal niet enkel open moeten staan voor meldingen van een vermoeden van een misstand, maar ook voor meldingen over inbreuken op het recht van de Europese Unie. Verder dient de melder binnen zeven dagen na ontvangst van de melding een ontvangstbevestiging te krijgen en binnen drie maanden na de ontvangstbevestiging te worden geïnformeerd over de genomen of te nemen acties naar aanleiding van zijn melding. Voor werkgevers gaat ook een registratieplicht gelden van meldingen.

Vanuit de Tweede Kamer is er veel kritiek op de inhoud van het wetsvoorstel Wet bescherming klokkenluiders. Meerdere fracties betreuren het dat in het voorliggende wetsvoorstel niet de recente evaluatie van de Wet Huis voor Klokkenluiders is meegenomen. Het lijkt er dan ook op dat een ruime meerderheid is voor uitstel van de invoering van de wet, zodat het wetsvoorstel kan worden aangescherpt en verbeterd. Of dit ook zal gebeuren, is nog niet bekend. We houden u op de hoogte van de verdere ontwikkelingen.

Auteur: Leonore van ‘t Hoff