Om werkgeversaansprakelijkheid bij gezondheidsschade die is geleden in de uitoefening van de werkzaamheden te bewerkstelligen, is het vaststellen van een causaal verband tussen de gezondheidsklachten en de werkomstandigheden cruciaal. Hierbij speelt de zogeheten arbeidsrechtelijk omkeringsregel een belangrijke rol. Met de omkeringsregel wordt de werknemer enigszins tegemoetgekomen in zijn bewijslast: de werknemer moet stellen en zo nodig bewijzen dat hij is blootgesteld aan belastende arbeidsomstandigheden en dat hij gezondheidsklachten heeft die door deze arbeidsomstandigheden kunnen zijn veroorzaakt. De werkgever moet stellen en bewijzen dat aan de zorgplicht is voldaan. Als de zorgplicht is geschonden, wordt in beginsel aangenomen dat er causaal verband bestaat tussen de gezondheidsklachten en de werkomstandigheden. Daarvoor is echter geen plaats wanneer het verband tussen de gezondheidsschade en de arbeidsomstandigheden te onzeker of te onbepaald is.

In geval van psychische schade (bijvoorbeeld een burn-out) is het verband vaak té onzeker of té onbepaald, nu daarbij geregeld sprake is van verschillende mogelijke oorzaken. Toch is het zeker niet onmogelijk voor de werknemer om schade vergoed te krijgen, zo blijkt ook uit de uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 14 februari 2023.

Wat speelde er?
Werknemer heeft van 16 november 2015 tot 31 juli 2016 op uitzendbasis als woonbegeleider gewerkt bij het COA in de noodopvang van asielzoekers. Werknemer stelt zich op het standpunt dat hij tijdens zijn werkzaamheden werd geconfronteerd met het leed, suïcidepogingen en ernstige trauma’s van bewoners. Daarbij is het COA volgens werknemer tekortgeschoten in de op hem rustende zorgplicht. Daarom stapt werknemer naar de rechter waar hij het COA op grond van artikel 7:658 BW aansprakelijk houdt voor de door hem geleden schade.

De kantonrechter heeft voor recht verklaard dat het COA aansprakelijk is voor de schade die werknemer heeft geleden als gevolg van de psychosociale belasting waaraan hij gedurende zijn werkzaamheden op de locatie van het COA is blootgesteld.

Het COA gaat vervolgens in hoger beroep bij het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden.

Oordeel Gerechtshof
Het COA heeft in hoger beroep erkend dat hij tekort is geschoten in zijn zorgplicht, waardoor deze tekortkoming vaststaat en daarnaast vaststaat dat werknemer heeft gewerkt onder omstandigheden die schadelijk kunnen zijn voor de (geestelijke) gezondheid. Het COA betwist echter dat sprake is van een causaal verband tussen de gezondheidsklachten en de werkomstandigheden. Werknemer zou onvoldoende aannemelijk hebben gemaakt dat hij aan gezondheidsklachten – in het bijzonder een depressieve stoornis en/of PTSS – lijdt of heeft geleden althans dat sprake is van gezondheidsklachten die het gevolg zijn van de omstandigheden waaronder werknemer zijn werkzaamheden heeft verricht. De gezondheidsklachten kunnen volgens het COA mogelijk ook door andere oorzaken dan de werkomstandigheden zijn ontstaan.

Uit het medisch advies volgt dat werknemer volgens (meerdere) behandelaars, onder wie psychiaters, lijdt althans heeft geleden aan onder andere PTSS en een depressie. Het hof gaat uit van de juistheid van deze diagnoses die ook door de medisch adviseur lijken te worden onderschreven. Vaststaat dus dat werknemer lijdt althans heeft geleden aan een PTSS en een depressie en dat deze psychische gezondheidsklachten door de psychisch belastende arbeidsomstandigheden kunnen zijn veroorzaakt. Toepassing van de arbeidsrechtelijke omkeringregel brengt volgens het hof dan ook mee dat het causaal verband in beginsel gegeven is.

Naar oordeel van het hof is, anders dan het COA heeft betoogd, het causaal verband tussen de werkomstandigheden en de psychische klachten die werknemer heeft (gehad) niet te onbepaald of te onzeker. Integendeel. Volgens het hof is het, gelet op de inhoud van het medisch advies, de aard van de belastende arbeidsomstandigheden en de aard van de gezondheidsklachten, in aanzienlijke mate waarschijnlijk dat de arbeidsomstandigheden bij het COA hebben geleid tot psychische klachten bij werknemer. Dit is ook onderschreven door de medisch adviseur. Daarnaast zijn in de (vele) medische informatie afkomstig van diverse behandelaars en medici over een periode van bijna drie jaar, geen aanknopingspunten te vinden zijn voor andere oorzaken. Bij die stand van zaken vormt het ontbreken van medische informatie over de periode vóór de werkzaamheden bij het COA niet een omstandigheid die in dit geval meebrengt dat het causaal verband te onzeker is.

Het hof is dan ook met de kantonrechter van oordeel dat het COA aansprakelijk is voor de schade die werknemer heeft geleden als gevolg van de psychosociale belasting waaraan hij gedurende zijn werkzaamheden op de locatie is blootgesteld. Het hof voegt hieraan toe dat in dit stadium waar het gaat om de vestiging van de aansprakelijkheid van de werkgever wegens schending van de zorgplicht niet is vereist dat voor elke gezondheidsklacht dient vast te staan dat die het gevolg is van de arbeidsomstandigheden waaronder werknemer zijn werkzaamheden heeft verricht. Het gaat erom of in aanzienlijke mate waarschijnlijk is dat werknemer als gevolg van de psychosociale belasting van de werkzaamheden bij het COA (psychische) schade heeft geleden. Welke klachten precies het gevolg zijn van die arbeidsomstandigheden kan vooralsnog in het midden blijven.

Auteur: Rachel van der Horst